Türkiye ve AB Arasında Şehir Eşleştirme Hibe Programı
Arka Plan
Türkiye 1999 yılından bu yana AB üyeliğine aday bir ülkedir ve katılım müzakereleri 3 Ekim 2005’te başlamıştır. Geçen 10 yıllık süre zarfında merkezi yönetim Kopenhag Kriterleri ve AB müktesebatını karşılayabilme yönünde yoğun bir çaba sarf etmiştir. Merkezi düzeyin yanı sıra, AB standartlarını karşılama konusunda yerel düzeydeki kurumlar tarafından atılan adımlar da önem arz etmektedir. Avrupa Belediyeler ve Bölgeler Konseyi’ne (Council of European Municipalities and Regions-CEMR) göre, Avrupa düzeyinde alınan kararların %60’ından fazlasının belediyeler, iller ve bölgeler üzerinde doğrudan etkileri bulunmaktadır. Bu nedenle, AB müktesebatının yerel düzeyde uygulanması açısından Türkiye’deki yerel yönetimlerin de önemli rolleri bulunmaktadır.
Yerel düzeydeki yasal ve kurumsal değişiklikler ve güçlüklere ek olarak, Türkiye’deki yerel idarelerin, AB standartları ve politikalarının; AB üye ülkelerinde ne şekilde uygulandığını gözlemlemeleri ve iyi örnekleri transfer ederek uygulamaya geçirmeleri önem arz etmektedir. Bu amaçla, Türkiye’deki yerel idareler, AB üyesi ülkelerdeki muadil kuruluşlarla şehir eşleştirme ilişkilerini başlatmıştır. Türkiye ile AB üye ülkelerindeki yerel idareler arasındaki ortaklıkların desteklenmesi amacıyla şehir eşleştirme bileşenlerini de kapsayan bazı AB finansmanlı projeler uygulanmıştır. Bunlar, İçişleri Bakanlığı tarafından 2005-2007 döneminde uygulanan “Yerel Yönetim Reformuna Destek Projesi” (MEDA 2002 Programı) ve 2009-2011 yılları arasında uygulanan “Türkiye’deki Yerel Yönetim Reformunun Daha Fazla Uygulanmasının Desteklenmesi Projesi”(IPA 2007 Programı) ile Avrupa Birliği Bakanlığı tarafından 2012-2014 döneminde uygulanan “Valiliklerde AB ilişkilerine Yönelik Kapasitenin Oluşturulması (VABpro) Projesi” (IPA 2009 Programlaması) dir. AB Başkanlığı, AB finansmanlı projelerin yanı sıra, kendi kaynaklarıyla, bünyesinde bir şehir eşleştirme bileşeni olan “İstanbul AB’ye Hazırlanıyor” projesini de uygulamıştır. “Türkiye ve AB arasında Şehir Eşleştirme Hibe Programı”, yukarıda belirtilen projelerin devamı ve onları tamamlayıcı bir nitelikte geliştirilmiştir.
Hibe Programının kurumsal çerçevesi; Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı’nı ve Merkezi Finans ve İhale Birimi’ni (MFİB) kapsamaktadır. AB Başkanlığı lider kuruluş olarak projenin genel koordinasyonu ve izlemesini yürütmüştür. AB Başkanlığı, Projenin Nihai Faydalanıcısı olarak MFİB’nin gözetimi altında, projenin teknik uygulaması, yönetimi ve sürdürülebilirliğinden ve hibe faydalanıcıları tarafından yürütülen projelerin ve sağlanan hibelerin izlenmesinden sorumlu olmuştur. Vilayetler Birliği (VB) ve Türkiye Belediyeler Birliği (TBB) eş-faydalanıcı olarak hibe projelerine teknik destek sağlamıştır. MFİB, hibe fonlarının doğru şekilde kullanılması ihale, sözleşme ve ödemelerin sözleşme koşullarına uygun olarak gerçekleştirilmesi süreçlerini denetlemiş ve yönetmiştir. Hibe programı, Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) II altında 2014 yılı için Türkiye Eylem Planı kapsamında AB ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından ortak finanse edilmiştir.
Programın Hedefleri ve Öncelik Alanları
AB katılım sürecinde Türkiye’nin yerel düzeydeki idari ve uygulama kapasitesinin geliştirilmesi programın genel amacı,
“şehir eşleştirme projeleri aracılığıyla Türkiye ve AB ülkelerindeki yerel idareler arasında AB katılım süreciyle ilgili alanlarda karşılıklı değişimi teşvik etmek için sürdürülebilir yapılar oluşturulması” ise programın özel amacı olarak belirlenmişti.
Program kapsamında aşağıdaki öncelik alanları belirlenmiş ve hibe projelerinden bu öncelik alanlarına katkı sağlamaları istenmiştir:
Öncelik Alanı 1: AB Üye Ülkeleri ile Türkiye’deki yerel idareler/yönetimler arasında şehir eşleştirme ilişkilerinin oluşturulması ve/veya mevcut ilişkilerin derinleştirilmesi.
• Türkiye’deki yerel idareler ile AB üyesi ülkelerdeki yerel yönetimler, STK’lar ve vatandaşlar arasındaki sürdürülebilir ilişkilere katkıda bulunma/bu tür ilişkiler oluşturma;
• İyi uygulamaların paylaşılmasına yönelik ağ ve platformlar oluşturma;
• Şehir eşleştirme metodolojisi ve uygulamalarını geliştirme;
• AB müktesebatına ilişkin alanlardaki iyi uygulamaların paylaşılması ve teknik işbirliğini güçlendirme;
• Şehir eşleştirme faaliyetlerini teşvik eden ve kolaylaştıran platformlar yaratma;
Öncelik Alanı 2: Yerel idareler/yönetimlerin, AB müktesebat başlıkları ve/veya Birlemiş Milletler (BM) Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ile CEMR’nin öncelikleri doğrultusunda, AB bütünleşmesi ve AB-Türkiye ilişkilerinin geliştirilmesi sürecindeki rollerinin pekiştirilmesi.
• Yerel idareler ve yerel yönetimlerin AB sürecindeki önemini vurgulama;
• Yerel düzeyde AB Müktesebatı ve/veya CEMR önceliklerinin uygulanmasına yönelik kapasite geliştirme ;
• AB Müktesebatının yerel düzeyde uygulanmasına yönelik karar alma süreçlerinde STK-kamu işbirliği ve vatandaşların katılımını da içeren ortaklıklar kurulması;
• Yerel düzeyde proje hazırlanması ile uygulamalarına yönelik kapasitenin arttırılması;
• Yerel idarelerin/yönetimlerin gelecekteki ihtiyaçlarını belirleme;
• Akıllı ve afetlere karşı dirençli hizmetlerin planlanması, tasarımı, sunumu ve işler hale getirilmesine yönelik yenilikçi teknolojilerle iligili kapasite arttırma;
• Vatandaşların günlük hayatlarındaki zorluklara yenilikçi çözümler getirilmesi;
• Yerel idareler/yönetimler arasındaki küresel rekabeti yenilikçi yaklaşımlarla artırma;
• Vatandaşlar katılımı ve sosyal içermeyi kapsayan yeni katılım modelleri geliştirme;
• AB Müktesebatının yerel düzeye etkilerine yönelik politika önerilerinin geliştirilmesi;
Hibe program için 2.648000 AVRO tahsis edilmiş, sözleşme imzalamaya hak kazanan projelere de 60.000 Avro ila 130.000 Avro arasında hibe desteği sağlanmıştır.